Mimarlık Nedir?

Mimarlık, “yapı yapma” eylemselliği ile tarihi Vitruvius'a kadar uzanan, 15. yüzyılın ortalarına kadar götürebileceğimiz pratikleri ile de evrensel bir meslek alanı olarak tanımlanmaktadır. Kapitalist ilişkiler sistemi içerisinde bugünkü olduğu biçimi ile de 19. yüzyılın ortalarından itibaren bir meslek alanıdır.

Modern dünyada bireyi ve toplumu görmeye, düşünmeye, hissetmeye sevk eden her konu, mekân ile ilişkili her türlü üretim, mimarlığın eylem alanı içine girmiştir. Mimarlık, yalnızca fiziksel yapılar inşa etmekle kalmayan; toplumsal, kültürel ve çevresel bağlamları da göz önünde bulunduran bir yaşam alanı yaratma süreci olarak tanımlanmıştır.

Mimarlığın çok katmanlı bilgi alanına sahip olması, meslek olarak da kapsayıcılığı geniş bir uzmanlık alanı haline dönüşmesini olanaklı kılmış; meslek, meşruluğunu bu kapsayıcı var oluşu ile devam ettirmiştir. Mesleğin eğitim alanı, mesleki örgütlenmeler ve kural, yönetmelik, kanun vb. aracılığı ile yasal çerçevesi oluşturulmuş, kamusal kabul görürlüğü sağlanmıştır.

Mimarlık bir taraftan bu kapsayıcı bilgi yapısını sürdürürken, 20. yüzyılın modern toplumsal yapısının dayatması ile bir taraftan da “uzmanlaşma” tanımları içerisinde ayrıştırılmıştır. Bu süreç, ülkemizde de gerçekleşmiş, uzmanlığa dayanan bir meşruiyet elde etme çabası ile mimarlığın altında özerk uzmanlık alanları ve mimarlıktan, mimarlık eğitiminden bağımsız meslek alanları yaratılmıştır. Günümüzde mimarlığın evrensel olarak kabul gören geleneksel bilgisinin kapsayıcılığı dahilindeki kimi üretimler dahi mimarın üretim alanından çıkarılmaya çalışılmaktadır.

Son dönemlerde uluslararası boyutlarda hızlanan toplumsal ve teknolojik değişimler mimarlık mesleğinin de eğitimden uygulamaya kadar yeniden tartışılmasına neden olmaktadır. Bu tartışmaların önemli kısmını (a) mesleğin bilgi alanının kuramsal ve pratik kapsayıcılığı; (b) beceriler ve sorumluluklar açısından üretim yapabileceği alanların zenginliği ile örtüşmemesi oluşturmaktadır. 20. yüzyılın gelenekselleşmiş “mimar” ve “mimarlık hizmeti” tanımlarının ötesine geçilmesi ve 21. yüzyılın bilgi alanlarının sınırlarını eriten gerçekliğine tepki olarak mesleki hakimiyet alanının tanımlanması gerekmektedir. Bu bağlamda, kuram ve pratikte konvansiyonların dışına çıkacak, daha kapsayıcı bir mimarlık eylemselliğinin tanımı tartışmaya açılmaktadır.

Kurumsal ve bireysel olarak büyük oranda parçası olduğumuz uluslararası platformlarda sürdürülen bu çalışmalarla bağdaşmayacak biçimde, ülkemizde bir süredir mimarlık mesleğinin eylemselliğinde daralma yaratacak -yasal ya da yasal olmayan çerçevede- kimi kararlar üretilmiş ya da üretilmeye çalışılmaktadır. “Uzmanlaşma”nın meşruluğuna dayandırılan bu çabalar karşısında, mimarlık bilgi alanının kapsamının farkında olması ve bu farkındalıkla eğitim alanını tanımlaması, meslek alanı olarak da yasal ve kamusal çerçevede kurumsallaşmasının kuvvetlendirmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, mimarlık, sınırları çok da keskin olarak tanımlanamayan, dinamik bir içeriğe sahip, çok katmanlı bir alandır ve bu özellikleri ile derinlemesine yeniden ve yeniden anlamayı gerektirir.

21. yüzyılın ilk çeyreğini geride bırakmak üzere olduğumuz bu dönemde, Ege Mimarlık dergisinin 127. sayısı için geçmiş, günümüz ve gelecek perspektifinden,

- Mimarlık bilgi alanının kapsayıcılığı ve sınırsızlığı,

- Mimarlık eğitimi ve meslek pratiği,

- Mimarların/mimarlığın örgütlenmesi

olarak belirlediğimiz üç başlık altında, mimarlık üzerine bir kez daha düşünme ortamı yaratmayı hedeflemekteyiz. Ülkemizde ve dünyada mimarlık üretiminin giderek genişleyen bütüncül yapısını, mimarın giderek artan etkin rolünü ve konumunu yeniden değerlendirmek üzere çalışmalarınızı bekliyoruz.

EGE MİMARLIK 127. SAYISI İÇİN “MİMARLIK NEDİR?” TEMASI ÇERÇEVESİNDE YANITLAR ARIYOR VE KATKILARINIZI BEKLİYOR! Tema kapsamındaki makalelerinizi ve görüş yazılarınızı tema metnine ve Ege Mimarlık Yazar Rehberi’ne uygun olarak5 Mart 2025 Çarşambagününe kadaregemim@izmimod.org.tradresine gönderebilirsiniz.

5 Mart 2025: Makalelerin (tam metin) teslimi
14 Mart 2025: Makale ön değerlendirme sonuçlarının açıklanması
17-31 Mart 2025: Makale 1. revizyon tarih aralığı
21 Nisan-5 Mayıs 2025: Makale 2. revizyon tarih aralığı